اکسیژن ساز چیست؟

دستگاه اکسیژن ساز چیست؟

تمام موجودات زنده برای زندگی به اکسیژن نیاز دارند. اکسیژن از طریق ریه ها به بدن وارد می شود و خون اکسیژن دار را به قسمت های مختلف بدن می رساند. گاهی به دلیل بیماری یا عوامل دیگر، ریه های فرد به اکسیژن با خلوصی بیشتر از حالت عادی نیاز دارد، همچنین در صنایع و برخی از دستگاه ها به اکسیژن خالص نیاز است. دستگاه اکسیژن ساز یا تغلیظ کننده اکسیژن که از تجهیزات پزشکی تنفسی می باشد، به منظور تامین اکسیژن مورد نیاز استفاده شده و می تواند جایگزین مناسبی برای کپسول اکسیژن باشد.

به صورت عمده در هوایی که ما تنفس می کنیم، 78 درصد نیتروژن، 21 درصد اکسیژن و 1 درصد گاز های دیگر وجود دارد. دستگاه اکسیژن ساز یا دستگاه اکسیژن فشرده، پرکاربردترین وسیله برای بیماران مبتلا به مشکلات تنفسی می باشد، اکسیژن مورد نیاز بدن را تامین می کند و با فشرده سازی مولکول های هوا، نیتروژن موجود در آن را می گیرد، غلظت اکسیژن را تا حدود بالای 90 درصد می رساند و به صورت گسترده در منزل، مراکز درمانی، بیمارستان ها، خانه سالمندان، آزمایشگاه ها، صنایع گوناگون، شیلات، تصفیه خانه ها، باشگاه های ورزشی و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.

امروزه با زندگی در شهر های شلوغ، کاهش تعداد گیاهان در اطراف محیط زندگی، تغذیه نامطلوب، افزایش استعمال دخانیات، کاهش تحرک افراد، گسترش بیماری کرونا و غیره افراد زیادی دچار مشکلات تنفسی می شوند. در این شرایط استفاده از کپسول های اکسیژن یا دستگاه های اکسیژن ساز پیشنهاد می شود. با توجه به قابل اشتعال بودن کپسول های اکسیژن، دشوار بودن پر کردن مداوم کپسول ها و امکان اتمام آنها در شرایط بحرانی، استفاده از دستگاه های اکسیژن ساز پیشنهاد می شود. معمولا میزان اکسیژن مورد نیاز با واحد لیتر در دقیقه (L/m : Liter Per Minute) بیان می شود. دستگاه های اکسیژن ساز خانگی با برق یا باتری کار می کنند و در ابعاد و اندازه های مختلف به صورت ثابت و پرتابل ساخته می شوند. اکسیژن ساز ها از ضروری ترین تجهیزات پزشکی هستند که استفاده از آن برای افراد مبتلا به بیماری های تنفسی الزامی است. غلیظ کننده اکسیژن، اکسیژن لازم برای بیمارانی که سطح اکسیژن خون یا SPO2 پایینی دارند را تامین می کند، موجب تنفس راحت تر، ایجاد آرامش در بیمار و تسریع بازسازی بافت ها می شود، همچنین استفاده از آن ساده بوده و نیاز به مهارت خاصی ندارد.

انواع دستگاه اکسیژن ساز

دستگاه‌های اکسیژن‌ ساز بنا به کاربرد و نوع استفاده به دو دسته کلی تقسیم می شوند.

اکسیژن‌ ساز‌ خانگی یا ثابت

اکسیژن ساز های ثابت که به آنها اکسیژن ساز مبله، اکسیژن ساز ایستاده و اکسیژن ساز خانگی نیز می گویند، به دلیل قابل حمل نبودن و وزن بیشتری که نسبت به اکسیژن ساز های پرتابل دارند، در منزل، مراکز درمانی، باشگاه های ورزشی و صنعت به صورت ثابت استفاده می شوند و به دو صورت پالسی یا متقاطع (Impulse) و مداوم (Continuous)، تولید اکسیژن می کنند.

در کارکرد پالسی، دستگاه اکسیژن ساز طی فاصله زمانی های مشخص به صورت مقطعی، میزان اکسیژن مشخصی را تولید می کند. در کارکرد مداوم، اکسیژن سازی یکسره و بدون توقف صورت می گیرد و برای بیماران مبتلا به مشکلات تنفسی حاد در منزل و مراکز درمانی استفاده می شود.

اکسیژن ساز های ایستاده، فقط با برق شهر کار می کنند و در اکثر دستگاه های اکسیژن ساز ثابت به منظور جا بجایی دستگاه در نقاط مختلف، چرخ هایی در قسمت زیرین آن تعبیه شده است، با این وجود حمل و نقل آن به راحتی اکسیژن ساز های پرتابل نیست، همچنین بیماران می توانند از سوند های اکسیژن بلند برای تحرک در منزل استفاده کنند. درضمن افراد مبتلا به بیماری های تنفسی علاوه بر استفاده از دستگاه اکسیژن ساز، برای بررسی سطح اکسیژن خون بهتر است از دستگاه پالس اکسیمتر نیز استفاده کنند.

اکسیژن ساز پرتابل یا بیمارستانی

اکسیژن ساز های بیمارستانی یا پرتابل که به آنها اکسیژن ساز قابل حمل و اکسیژن ساز های متحرک نیز می گویند، برای استفاده خارج از منزل در افراد مبتلا به بیماری های تنفسی، خانه سالمندان و باشگاه های ورزشی به کار گرفته می شوند. اکسیژن ساز های قابل حمل دارای اندازه کوچک تر و وزن کمتری نسبت به اکسیژن ساز ثابت هستند، تولید اکسیژن فقط به صورت پالسی می باشد، می توانند با باتری و برق AC و DC کار کنند، دارای سنسور هایی جهت تشخیص دم و بازدم بیمار هستند که حین دم، اکسیژن تولید شده و هنگام بازدم، اکسیژن قطع می شود، از این رو موجب صرفه جویی در مصرف انرژی دستگاه اکسیژن ساز و بهبود کیفیت تنفس می شود، درضمن معمولا مجهز به کیفی چرخ دار، باتری و شارژر مخصوص فندکی ماشین هستند. در اکسیژن ساز های پرتابل، میزان اکسیژن خروجی به صورت دستی و بر اساس نیاز بیمار از طریق صفحه کنترلی نصب شده بر روی دستگاه تنظیم می شود.

نکات مهم در استفاده از دستگاه اکسیژن ساز

دستگاه اکسیژن ساز را بر روی سطحی محکم و در محیطی با جریان هوایی مناسب قرار دهید. درضمن دستگاه نباید در برابر جریان مستقیم باد کولر و رطوبت قرار گیرد. لازم است اکسیژن ساز با هر طرف دیوار حداقل 25 سانتی متر فاصله داشته باشد و پیشنهاد می شود جهت در امان ماندن دستگاه از نوسانات برقی، دستگاه محافظ برق استفاده شود. از جا بجایی دستگاه اکسیژن ساز در حالت روشن و خواباندن آن به بغل خودداری شود، زیرا با روشن شدن دستگاه، کمپرسور آن به صورت معلق در آمده و احتمال خرابی وجود دارد.

برای راه اندازی دستگاه فقط تکنسین متخصص اجازه باز کردن روکش بدنه اکسیژن ساز را دارد، زیرا خطر برق گرفتگی وجود دارد. همچنین از تمیز کردن دستگاه حین اتصال به برق و تماس آن با آب خودداری شود و در زمان هایی که از اکسیژن ساز استفاده نمی شود، بهتر است دستگاه خاموش باشد.

اکسیژن ساز از قانون دوم نیوتن پیروی می کند، یعنی اکسیژنی به محیط اضافه نمی کند، فقط مولکول های هوا را جداسازی و اکسیژن را ذخیره می کند. از این رو اگر دستگاه روشن باشد اما اکسیژن به ماسک بیمار وصل نباشد، اکسیژن موجود در محیط تغییر نمی کند و فقط طول عمر دستگاه کم می شود.

مواد اشتعال زا را در کنار دستگاه اکسیژن ساز قرار ندهید و از استعمال دخانیات در نزدیکی دستگاه بپرهیزید، زیرا اکسیژن خالص قابلیت اشتعال بالایی دارد، از این رو باید حداقل 3 متر از وسایلی که باعث آتش سوزی می شوند، دور باشند. درضمن زمانیکه اکسیژن ساز روشن است، نازال دستگاه را روی زمین رها نکنید، زیرا اکسیژن خالص منجر به آتش سوزی می شود.

دستگاه اکسیژن ساز را بدون فیلتر و در حالتیکه فیلتر ها خیس هستند، راه اندازی نکنید زیرا موجب خرابی دستگاه می شود. بهتر است دستگاه به صورت مداوم استفاده نشود و هر 6 ساعت یکبار خاموش شود تا عمر دستگاه طولانی تر و بیمار استراحت کند.

افرادی که سابقه تشنج، جراحی چشم، تجمع مایع در گوش، سینوس ها و سایر حفره های موجود در بدن را دارند یا از دارو های شیمی درمانی استفاده می کنند، نباید از دستگاه اکسیژن ساز استفاده کنند. همچنین استفاده از اکسیژن ساز موجب ایجاد احساس خشکی در سیستم گوارشی و تنفسی افراد می شود، از این رو سیستم مرطوب کننده ای در دستگاه تعبیه شده است و رطوبت را توسط آب مقطر یا آب جوشیده که کاربر در لیوان آب می ریزد، تامین می کند. استفاده از آب مقطر از ایجاد باکتری، قارچ و عفونت در مخزن دستگاه جلوگیری می کند. در صورتیکه باکتری و قارچ در مخزن دستگاه وجود داشته باشد، باعث عفونت در اکسیژن تولید شده و سیستم تنفسی فرد می شود.

محاسن استفاده از دستگاه اکسیژن ساز نسبت به کپسول اکسیژن

• تولید اکسیژن بهداشتی با به کارگیری فیلتر های دستگاه اکسیژن ساز
• قابلیت تولید اکسیژن به صورت پالسی و پیوسته
• عدم احتمال خطر انفجار کپسول ها
• امکان جا بجایی آسان دستگاه اکسیژن ساز
• تولید اکسیژن به صورت خشک و مرطوب
• ایجاد اطمینان خاطر در بیمار و عدم نگرانی بابت تمام شدم کپسول در مواقع اضطراری
• کاهش هزینه ها به دلیل عدم نیاز به خرید کپسول و شارژ آن، مانومتر، نگهداری، حمل و نقل و غیره